Chrońmy mrówki!

Mrówki to małe, pracowite owady, budowniczowie lasu, którzy łączą w całość poszczególne elementy ekosystemu i uczestniczą w większości procesów przyrodniczych. Ich znaczenie w przyrodzie jest ogromne. Silnie oddziałują na różne grupy roślin, bezkręgowców, wpływają na właściwości chemiczne i fizyczne gleb. Są pokarmem dla ptaków i zwierząt, mają ścisły związek z ich biologią.  Słusznie uważane są za „sanitariuszki” naszych lasów. Potrafią szybko i sprawnie obrać z tkanek martwe zwierzę ale także regulują liczebność innych owadów, często zapobiegając gradacjom gatunków żerujących na naszych drzewach. To tyle tytułem wstępu.

Więc co warto o nich wiedzieć? W każdym gatunku mrówek występują trzy kasty: bezpłodne mrówki robotnice, które mają różne funkcje (są to bezskrzydłe samce i samice), płodne samce trutnie (zazwyczaj trutnie posiadają skrzydła, które tracą po locie godowym) i królowe (zapłodnione samice mrówek, które utraciły skrzydła po zapłodnieniu).

Mrówki żyją w koloniach, mrowiskach, w zagłębieniach, szczelinach w ziemi, murze, rozkładającym się drewnie...  Kolonia mrówek składa się z jednej lub dwóch królowych, które spędzają swoje życie na składaniu jaj i bardzo wielu tysięcy robotnic karmiących owe królowe i opiekujących się młodymi, larwami. Cykl życiowy mrówek składa się z czterech faz: jajo, larwa, poczwarka, owad dorosły (imago). Cały cykl życiowy trwa zazwyczaj 6-10 tygodni. Ciekawostką jest, że samce mogą również składać jaja, lecz niezapłodnione. Okres rójek w naszych rejonach trwa od kwietnia do października. Loty godowe odbywają się najliczniej w lipcu i sierpniu. Polskie gatunki zimą zapadają w hibernację. Niektóre królowe mogą żyć do 15 lat, a niektóre robotnice do 7. Poniżej moje robotnice obudzone w kwietniu.

Wśród mrówek występujących w środowiskach leśnych Polski dwa gatunki znajdują się w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt" ze statusem gatunku narażonego a aż dwadzieścia siedem gatunków leśnych mrówek znajduje się na „Czerwonej liście zwierząt zagrożonych i ginących w Polsce". I to jest straszne!

Mrówki odgrywają ważną rolę w rozsiewaniu nasion roślin naczyniowych. Jedna kolonia mrówek leśnych z rodzaju Formica rozprzestrzenia w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego ponad 30 tys. nasion. W mieszanych lasach dębowych mrówki przyczyniają się do rozsiewania ok. 80, a w lasach bukowych - ok. 45 gatunków roślin. Mrówki rozsiewają przede wszystkim nasiona roślin runa. Wiele gatunków roślin kwiatowych, np. fiołków, śnieżyczki, jasnoty, zawilca gajowego czy przetacznika, rozprzestrzenianych jest głównie przez mrówki.

Mrówki stanowią również znaczącą część diety wielu gatunków ptaków, m.in.: dzięcioła czarnego, dzięcioła zielonego, dzięcioła zielonosiwego i krętogłowa. A te żyją przecież w okolicach naszego jeziora i wsi Grądy! Dzięcioł czarny, w poszukiwaniu mrówek ukrytych w drewnie, potrafi wykuć nawet kilkanaście dużych otworów w jednym drzewie. Lisy i borsuki rozgrzebują mrowiska w poszukiwaniu występujących tu dużych larw chrząszczy z rodziny żukowatych, dziki zaś wylegują się w kopcach mrowisk m.in. ze względy na panującą w nich wysoką temperaturę. Na przykład tak wyglądał kopiec mrówek w zimie w lesie obok mojego domu. Ciekawe co za gość skorzystał z "gościnności" moich mrówek?

Mrówki bezpośrednio lub pośrednio oddziaływają na wiele bezkręgowców czyli popularnie mówiąc - robali i z tego względu są uznawane za grupę owadów mających duże znaczenie dla zachowania właściwego stanu „sanitarnego” lasów i zwiększania naturalnej oporności lasów na fluktuacje liczebności owadów żerujących na drzewach. Mrówki pełnią zatem rolę podstawowego czynnika stabilizacji ilościowej owadów „szkodliwych”, a tym samym odgrywają rolę czynnika profilaktycznego w ochronie lasu.

W okresach tzw. gradacji, czyli masowych plag owadów (np. brudnicy mniszki, strzygoni choinówki czy osnui gwiaździstej) przestawiają się prawie wyłącznie na pozyskiwanie tych owadów, skutecznie ograniczając ich liczebność. Udział „szkodników” w diecie mrówek w tym okresie dochodzi do 90%!

Zatem CHROŃMY MRÓWKI! Te na poniższym zdjęciu, to moje sąsiadki i są przeze mnie dobrze chronione. 

W terenie otwartym. najczęściej stosowaną metodą ochrony mrowisk jest ich grodzenie drewnianymi żerdziami. Mrowiska chroni się przede wszystkim tam, gdzie są one narażone na mechaniczne uszkodzenia, np. przy drogach oraz szlakach turystycznych. Szczególną opieką otacza się mrowiska o dużych kopcach, w których żyją rodziny w bardzo dobrej kondycji, produkujące duże ilości form płciowych. Dają one początek wielu nowym rodzinom mrówczym i to nie tylko poprzez produkcję nowych samic - przyszłych królowych, ale również poprzez tzw. odkłady: samica wraz z częścią robotnic zabiera z rodzinnego gniazda niewielką część jaj, larw, poczwarek, a nawet materiału budulcowego (igliwia) i oddala się, budując nieopodal nowe mrowisko. Tak jak to robią pszczoły.

Zaleca się, aby mrowiska chronione były drewnianymi konstrukcjami w kształcie stożków. Trzy lub cztery żerdzie, zbiegające się nad centralnym punktem kopca mrowiska i osadzone płytko w ziemi wokół kopca - w odległości kilkudziesięciu centymetrów od jego podstawy, należy połączyć 3-5 rzędami cieńszych żerdzi przebiegającymi wzdłuż bocznych ścian stożka. Tak utworzona konstrukcja chroni kopiec z boków i z góry, żerdzie główne nie niszczą struktury podziemnej gniazda, a ich płytkie usadowienie w glebie pod kątem ostrym nie pozwala na przesuwanie całej konstrukcji. W miarę możliwości można dodatkowo zabezpieczyć mrowisko i na powierzchnię kopca nałożyć odpowiedniej wielkości fragment siatki, np. ze złomowanej sieci rybackiej. W ten sposób gniazdo zostanie zabezpieczone przed wykonaniem przez ptaki w strzesze kopca charakterystycznego otworu do wgłębnej penetracji gniazda. I ja tak chyba zrobię!

No to do roboty i chrońmy mrówki!

Źródła:

Lech Krzysztofiak, Anna Krzysztofiak, Wigierski Park Narodowy, Pracownia Naukowo-Edukacyjna;

http://bloglesniczego.erys.pl/